Cung cấp phiên dịch chuyên nghiệp tại Việt Nam/ cho thuê phiên dịch các thứ tiếng tại Việt Nam
Công ty dịch thuật và phiên dịch Châu Á là công ty hàng đầu về cung cấp phiên dịch các thứ tiếng chuyên nghiệp tại Việt nam các thành phố lớn như: Hà Nội, Tp HCM, Đà Nẵng:
- Phiên dịch tiếng Hungary
- Phiên dịch tiếng Ý chuyên nghiệp
- Phiên dịch tiếng Campuchia chuyên nghiệp uy tín
- Phiên dịch tiếng Hàn chuyên nghiệp
- Phiên dịch tiếng Đức chuyên nghiệp
- Phiên dịch tiếng Pháp chuyên nghiệp
- Phiên dịch tiếng Anh chuyên nghiệp
- Phiên dịch tiếng Trung chuyên nghiệp
Vậy phiên dịch là gì? Nghề phiên dịch cần những tố chất gì??
Phiên dịch viên là người chuyên làm công việc chuyển các văn bản (nói hoặc viết) từ ngôn ngữ này sang ngôn ngữ khác một cách chính xác, giúp những người nói không cùng ngôn ngữ có thể hiểu nhau.
Như bạn có thể thấy, phiên dịch là một công việc rất hữu ích và cao quý. Người làm phiên dịch chính là cầu nối khiến các quốc gia, tổ chức, cá nhân thuộc các ngôn ngữ khác nhau hiểu được nhau, giúp họ có sự thông cảm, thấu hiểu và trở nên gần gũi với nhau hơn.
Phiên dịch viên không chỉ đơn thuần dịch về mặt từ, ngữ, họ phải truyền tải nội dung và ý tưởng của người nói tới người nghe, người viết tới người đọc. Bởi vậy, công việc này đòi hỏi người phiên dịch phải hiểu một cách tổng quát về vấn đề, sự kiện mà họ đang dịch. Từ đó, họ có thể chuyển đổi đầy đủ, chính xác vấn đề từ ngôn ngữ gốc sang ngôn ngữ dịch.
Nhạy cảm, hiểu biết về văn hoá cũng như sự tinh thông trong cách sử dụng ngôn ngữ là những yêu cầu cần có của người phiên dịch.
Phiên dịch nói và phiên dịch viết
Có rất nhiều cách phân chia trong nghề phiên dịch. Dựa vào hai loại hình giao tiếp cơ bản của con người (nói và viết), người ta chia công việc phiên dịch thành hai dạng: phiên dịch nói và phiên dịch viết.
Cả hai loại hình phiên dịch này đều có chung một số đặc điểm:
– Người phiên dịch cần có khả năng phối hợp nhuần nhuyễn ngôn ngữ. Nghĩa là họ phải sử dụng trôi chảy, nắm vững ít nhất hai ngôn ngữ (bao gồm ngôn ngữ gốc và ngôn ngữ dịch).
– Khả năng diễn đạt một cách ngắn gọn, rõ ràng, sử dụng từ ngữ linh hoạt, vốn từ vựng phong phú.
Tuy nhiên, giữa hai công việc phiên dịch nói và viết vẫn có một số điểm khác biệt:
Dịch nói
Đây là việc chuyển đổi văn bản nói từ ngôn ngữ này sang ngôn ngữ khác. Người dịch nói phải chịu sức ép rất lớn về thời gian; phản ứng rất nhanh và gần như không có thời gian để suy nghĩ, cân nhắc về từ ngữ. Người dịch viết có thể đọc lại những gì mình đã dịch, chữa lại cho ngôn ngữ trong sáng, rõ ràng, chuẩn xác hơn. Nhưng người dịch nói không có cơ hội làm việc ấy. Trong thời gian ngắn nhất, họ phải tìm ra cách dịch chuẩn xác nhất.
Trong một buổi biểu diễn tại Hà Nội, trưởng đoàn nghệ thuật của một nước châu Á phát biểu đại ý rằng cuộc biểu diễn nghệ thuật này là món quà của nhân dân nước tôi kính tặng nhân dân Việt Nam. Nhưng ông ta dùng cách nói rất văn hoa: “Our present now lays at yourfeet”.
Người phiên dịch chủ quan đã dịch theo đúng “nghĩa đen” câu nói văn hoa ấy thành: “Chúng tôi xin đặt quà trước chân của các bạn”. Những “tai nạn nghề nghiệp” như thế có thể xảy ra bất cứ lúc nào trong dịch nói nếu bạn thiếu sự tập trung và cẩn trọng.
Công việc dịch nói có một số yêu cầu:
– Người phiên dịch nói phải tập trung cao độ.
– Phải nhanh chóng hiểu được vấn đề đang được truyền tải ở cả hai ngôn ngữ.
– Diễn đạt ý tứ của vấn đề một cách rõ ràng, ngôn ngữ trong sáng, dễ hiểu.
– Có khả năng phân tích, tinh ý và trí nhớ tốt.
Trong dịch nói lại có 2 kiểu dịch khác nhau:
Dịch đồng thời
Đây là kiểu dịch thường được sử dụng trong các hội nghị, hội thảo quốc tế, hoặc các phiên tòa quốc tế (còn được gọi nôm na là dịch ca-bin). Người dịch thường ngồi trong phòng cách âm, nghe qua tai nghe và dịch qua micro.
Dịch đồng thời có nghĩa là phải vừa nghe vừa dịch cùng một lúc với diễn giả. Do đó, người phiên dịch cần có khả năng nắm bắt ngay ý của người nói và chuyển tải rất nhanh sang ngôn ngữ dịch. Muốn làm tốt công việc của mình, người dịch đồng thời phải hiểu biết tổng quát về vấn đề mà mình đang dịch, và bám sát phát biểu của người nói, tránh thêm bớt vào nội dung dịch. Tham gia vào dịch công việc dịch này thường là những phiên dịch viên giỏi, am hiểu vấn đề được đề cập, có nhiều kinh nghiệm trong việc dịch hội nghị, hội thảo quốc tế.
Dịch đuổi
Dịch đuổi là dịch bắt đầu ngay sau khi người nói kết thúc một câu hay một đoạn. Người dịch vừa nghe, vừa chép lại vắn tắt những điều người phát ngôn đang nói. Cách dịch này được dùng phổ biến trong nhiều trường hợp, đặc biệt là trong những cuộc nói chuyện tay đôi, ở đó người dịch ngồi gần cả hai người hoặc hai nhóm người đang đối thoại.
Dịch viết
Là công việc chuyển đổi một văn bản viết từ ngôn ngữ này sang ngôn ngữ khác. Người dịch viết không phải chịu sức ép thời gian căng thẳng hay yêu cầu phải phản ứng tức thì như dịch nói.
Tuy nhiên, về mặt chất lượng dịch (sự chính xác về ngữ nghĩa, sự trong sáng, mạch lạc và hình ảnh trong cách hành văn) thì đòi hỏi đối với văn bản dịch viết cao hơn rất nhiều so với văn bản dịch nói. Bởi lời nói thoảng qua, những lỗi nhỏ của người phiên dịch có thể không khiến người nghe chú ý. Nhưng dịch viết thể hiện rõ ràng trên văn bản viết. Người phiên dịch lúc này đã ở vào thế “bút sa gà chết” và không được phép mắc lỗi.
Những yêu cầu cơ bản với người dịch viết là
– Có kiến thức rộng về nhiều lĩnh vực, đặc biệt là kiến thức về văn hóa của nước sử dụng thứ tiếng mình đang dịch.
– Có khả năng viết và phân tích tốt.
– Có khả năng biên tập tốt.
– Dịch xuôi và dịch ngược
Dựa vào ngôn ngữ được phiên dịch chuyển đổi, người ta lại chia ra làm hai kiểu dịch xuôi và dịch ngược.
Dịch xuôi
Là việc chuyển dịch ngôn ngữ từ tiếng nước ngoài sang tiếng mẹ đẻ của người dịch.
Nhiều người nghĩ rằng dịch xuôi dễ hơn dịch ngược, chỉ cần vốn ngữ pháp vững vàng, vốn từ vựng tương đối và quyển từ điển là sẽ dịch được dễ dàng. Nhưng sự thực không hoàn toàn như vậy. Việc dịch xuôi cũng thường gặp khá nhiều khó khăn. Chẳng hạn bạn phải dịch các chuyên đề lớn về chính trị, kinh tế, văn hóa, đối ngoại v.v… từ tiếng nước ngoài sang tiếng mẹ đẻ. Trong không ít trường hợp, những chuyên đề này được viết với trình độ rất cao, chứa những khái niệm và từ ngữ khó mà tiếng Việt có thể chưa có khái niệm, từ ngữ tương đương.
Lúc này, người phiên dịch phải tra cứu kỹ lưỡng từ điển (kể cả từ điển chuyên ngành), tham khảo ý kiến các chuyên gia trong lĩnh vực đó… để cuối cùng đưa ra một công thức tương đối phù hợp. Đồng thời, phải có thêm chú thích cụ thể, cặn kẽ để người nghe hoặc người đọc hiểu được. Trong nhiều trường hợp, ở các văn bản dịch, bạn có thể thấy dịch giả đề chữ “tạm dịch là…” và chú thích sau đó.
Ngoài ra, một trong những lỗi về tư duy mà phiên dịch viên dễ mắc phải, nhất là những người mới vào nghề, là nói theo lối tiếng nước ngoài. Nhiều ngôn ngữ như tiếng Pháp, tiếng Anh v.v… thường sử dụng cấu trúc khá phức tạp với những mệnh đề phụ hay thể bị động.
Người học ngoại ngữ nhiều rất dễ quen sử dụng theo cách này. Trong khi đó, ngữ pháp Việt Nam lại có xu hướng sử dụng những câu đơn giản, lối nói chủ động. Như vậy, rõ ràng bạn đã dịch sang tiếng Việt rồi mà bản dịch của bạn vẫn bị chê là “Tây quá” hay “văn Tây”.
Trong trường hợp này, để có bản dịch thực sự đúng và hay, bạn không những cần thông thạo ngoại ngữ, mà còn phải nắm vững và làm chủ được chính ngôn ngữ mẹ đẻ của mình. Điều này quả không dễ chút nào, bởi không phải người Việt nào cũng có thể nói được tiếng Việt thực sự trong sáng, rõ ràng và dễ hiểu, phát huy được vốn từ vựng giàu về hình ảnh, thanh điệu, cách ví von v.v của tiếng Việt.
Dịch ngược
Là việc chuyển dịch ngôn ngữ từ tiếng mẹ đẻ của người dịch sang tiếng nước ngoài.
Nếu dịch xuôi đã khó thì dịch ngược còn có phần gian nan hơn. Đây là công việc khó nhiều bề. Viết được tiếng nước ngoài với trình độ ngang bằng người bản xứ là điều có khi phải vài chục năm trong nghề dịch mới tạm đạt được.Chẳng hạn, bạn sẽ xoay sở thế nào để tìm được các “công thức dịch” đúng cho những khái niệm vẫn được dùng quen thuộc ở Việt Nam như: “Phép vua thua lệ làng”, “Lá lành đùm lá rách”, “Chính sách đi tắt đón đầu”, “Vừa đá bóng vừa thổi còi” v.v…
Khi dịch nói, người phiên dịch thường tiến hành dịch xuôi và dịch ngược đồng thời. Còn với dịch viết, do yêu cầu và tính đặc thù của công việc, những văn bản dịch ngược thường có thù lao cao hơn so với dịch xuôi.
Một người phiên dịch giỏi là người có khả năng dịch xuôi và dịch ngược đều tốt như nhau. Nhiều người phiên dịch lâu năm trong nghề truyền đạt lại kinh nghiệm của mình rằng: không nên quá phân biệt dịch xuôi hay dịch ngược, bởi kỹ năng của hai cách dịch này hỗ trợ rất nhiều cho nhau. Thường người dịch xuôi tốt thì cũng dịch ngược tốt và ngược lại.
Nghề phiên dịch hướng tới ai?
Đối tượng của người phiên dịch chính là những sự kiện, vấn đề, ý tưởng v.v… được nói hoặc viết bằng một ngôn ngữ, cần được chuyển đổi sang ngôn ngữ khác. Bởi vậy, lĩnh vực hoạt động của nghề nghiệp này rất đa dạng và phong phú. Trong mọi sự kiện, vấn đề… mang tính chất quốc tế đều cần tới phiên dịch.
Người phiên dịch làm việc cho các quốc gia, tổ chức và cá nhân có nhu cầu. Họ giữ vai trò quan trọng trong chiến tranh (hỏi cung tù binh hoặc những kẻ xâm nhập trái phép, soạn tối hậu thư, giao dịch đàm phán v.v…) và càng quan trọng hơn trong hòa bình (thúc đẩy quan hệ hữu nghị hợp tác về chính trị, kinh tế, văn hóa, nghệ thuật, bảo vệ quyền lợi dân tộc và độc lập, an ninh quốc gia v.v…).
Thế giới đang đứng trước hai xu hướng: toàn cầu hóa và khu vực hóa. Xu hướng toàn cầu hóa đòi hỏi bạn ít nhất phải thông thạo một ngoại ngữ vốn được coi là ngôn ngữ quốc tế: tiếng Anh.
Còn xu hướng khu vực hóa lại mở ra trước mắt bạn vô vàn cơ hội nếu bạn giỏi những ngôn ngữ của châu Á như tiếng Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc v.v… hay ngôn ngữ của các quốc gia trong khu vực ASEAN (Thái Lan, Lào, Campuchia, Inđônêxia v.v…)
Hiểu biết sâu sắc ngôn ngữ một dân tộc khác sẽ giúp người phiên dịch hiểu kĩ được những điểm mạnh và yếu của ngôn ngữ ấy, đồng thời giúp các thuyết khách làm việc một cách có hiệu quả hơn.
Khi nhận xét về một đại sứ Pháp ở Đức, một cán bộ cao cấp của Bộ Ngoại giao Đức nói:
“Chúng tôi cảm thấy sung sướng khi nghe đại sứ nói tiếng Đức một cách lưu loát, hiếm khi phải do dự trong việc dùng chữ”.
Vị đại sứ này vốn xuất thân là một phiên dịch và lời khen ấy là sự tôn vinh cho cả sự nghiệp phiên dịch lẫn ngoại giao của ông.
Giới thiệu về công việc của phiên dịch viên
Nhiều người nghĩ rằng cứ có văn bản hoặc nghe người nước ngoài nói là phiên dịch viên có thể chuyển đổi sang tiếng Việt ngay. Điều đó chỉ đúng một phần. Nhiều người phiên dịch càng làm lâu năm trong nghề lại càng thấy được những gian nan, vất vả của nghề này. Những phiên dịch muốn làm tốt công việc của mình phải tuân theo những quy tắc nhất định. Và bạn sẽ tìm thấy niềm vui trong nghề nghiệp từ sự ngợi khen và biết ơn của những người cần đến công việc phiên dịch của bạn.
Một phiên dịch viên nổi tiếng xuất sắc từng kể lại với mọi người niềm hạnh phúc khôn xiết của anh sau ngày làm việc vất vả tại một hội nghị quốc tế về năng lượng. Thật bất ngờ, chính ông chủ tịch hội nghị đã đến bắt tay anh để cảm ơn. Anh hiểu đó là lời khen tự đáy lòng bởi đây là hội thảo của Cơ quan hàng không vũ trụ Mỹ NASA với đầy những thuật ngữ mới, những từ chuyên ngành chưa có trong tiếng Việt.
Chính những niềm vui nghề nghiệp đơn giản ấy đã khiến cho những người phiên dịch thêm yêu công việc của mình.
Công việc của người dịch nói
Người dịch nói đòi hỏi phải có khả năng sử dụng cả hai ngôn ngữ gốc và ngôn ngữ dịch một cách hoàn hảo nhất, cùng phản ứng nhanh, linh hoạt.
+ Nghiên cứu kĩ chủ đề cần phiên dịch
Đây gần như là yêu cầu bắt buộc với người dịch nói, đặc biệt khi dịch cho các hội nghị, hội thảo chuyên đề.
Người phiên dịch phải nắm được vấn đề hay hiểu được công việc mình cần phải dịch trước khi tới địa điểm dịch. Sẽ thật tuyệt vời nếu bạn được dịch về một lĩnh vực, chủ đề mà bạn hoàn toàn nắm vững. Nhưng không phải lúc nào cũng may mắn như vậy. Trong nghề dịch, bạn nhiều khi gặp phải những lĩnh vực khó và chuyên sâu như Công nghệ vật liệu, Năng lượng nguyên tử v.v…
Ngay cả lĩnh vực mà bạn tưởng mình đã thông thuộc cũng có thể liên tục xuất hiện những khái niệm, thuật ngữ mới, đòi hỏi người phiên dịch phải cập nhật. Người phiên dịch bởi vậy thường nghiên cứu, tìm hiểu để đưa ra được một danh sách những từ và thuật ngữ thường được dùng trong lĩnh vực đó. Anh ta cũng cần tìm gặp những chuyên gia trong và ngoài hội thảo để nhờ giúp về những khái niệm, từ ngữ mới hoặc khó.
Thông thường, những người tổ chức sẽ báo trước cho bạn về đề tài, chủ đề cần dịch. Trong những hội thảo, hội nghị, cuộc họp… quan trọng, người tổ chức thường có xu hướng tìm kiếm những phiên dịch có nhiều kinh nghiệm trong lĩnh vực này.
Ngoài ra, họ có thể chuyển trước tới bạn nội dung chính của các bài phát biểu, tham luận sẽ được báo cáo. Sự chuẩn bị tốt luôn giúp cho bạn có thể nhanh nhạy, xử lý kịp thời trong những tình huống bất ngờ, hoàn thành tốt công việc của mình.
+ Làm việc theo cặp
Với kiểu phiên dịch đồng thời, người phiên dịch phải tiến hành dịch ngay khi người nói bắt đầu nói. Công việc này đòi hỏi sự tập trung tư tưởng và sức lực cao độ. Do vậy, những người dịch đồng thời thường làm việc theo cặp, mỗi người dịch sẽ đảm nhiệm công việc trong khoảng 20 đến 30 phút.Tuy nhiên, bạn đừng nghĩ người đến phiên nghỉ là hoàn toàn chơi đâu nhé. Họ vẫn thường chú ý lắng nghe và nhắc người đang chịu trách nhiệm dịch. Mặt khác, bằng cách này, họ theo dõi các vấn đề được phát biểu để có thể tiếp tục dịch sau đó.
+ Tốc ký và quan sát nét mặt
Với công việc dịch đuổi, người dịch phải vừa nghe, vừa ghi chép lại những điều đang được nói. Bởi vậy, khả năng tốc ký rất quan trọng. Người phiên dịch sẽ dịch ngay sau khi người nói kết thúc một câu hoặc một đoạn. Cách dịch này thường được dùng trong những cuộc nói chuyện giữa hai người hay hai nhóm người. Trong quá trình dịch, người dịch đuổi thường chú ý quan sát biểu hiện, tâm trạng của cả hai bên. Qua nét mặt, thái độ của người nghe, người phiên dịch đoán biết được liệu những gì mình dịch có rõ ràng, dễ hiểu không, từ đó có những điều chỉnh thích hợp.
Công việc của người dịch viết
Không phải chịu sức ép thời gian căng thẳng, đòi hỏi phản ứng tức thì như nghề dịch nói, nhưng dịch viết có những gian nan và yêu cầu khắt khe riêng. Truyền tải được thật trong sáng, chính xác và sinh động những ý tưởng của văn bản dịch là yêu cầu của công việc này.
+ Đọc thật kỹ và tra từ điển
Dù dịch xuôi hay dịch ngược, đọc thật kỹ văn bản là công việc đầu tiên của người dịch viết. Những người phiên dịch cẩn thận và chuyên nghiệp không đọc lướt qua văn bản mà đọc đi đọc lại nhiều lần, xác định chắc chắn nội dung, tránh những sai sót đáng tiếc.
Sau khi đã nghiên cứu khá kỹ lưỡng nội dung văn bản, người phiên dịch gạch ra những từ chưa biết và tiến hành tra cứu trong từ điển. Không chủ quan, luôn biết cách sử dụng từ điển là yêu cầu cần thiết của người phiên dịch. Bởi ngôn ngữ của từng quốc gia, dân tộc luôn có sự thay đổi, bổ sung. Ngay cả một từ đã cũ cũng có thể hàm chứa những nghĩa mới. Dù giỏi giang đến đâu, người phiên dịch cũng không bao giờ cho phép mình chủ quan. Anh ta phải đọc kĩ những nghĩa mà từ điển cung cấp, rồi lựa chọn nghĩa thích hợp.
+ Nghiên cứu thêm những tài liệu khác
Với một số chủ đề khó, có tính chuyên ngành cao (như các vấn đề về môi trường sinh thái, văn hóa học, công nghệ sinh học v.v…), người dịch có thể phải đọc thêm những kiến thức liên quan đến chủ đề mà họ chưa hiểu rõ trong tài liệu cần dịch. Nếu vẫn chưa thật hiểu, họ có thể tham khảo chính người viết hoặc người thuê dịch để làm sáng tỏ những ý tứ mà họ chưa rõ hoặc không quen.
Dịch viết không phải là việc thay từ tương đương từ ngôn ngữ gốc sang ngôn ngữ dịch. Nó yêu cầu các đoạn, các ý tưởng phải được truyền tải một cách khéo léo để đạt được độ hấp dẫn, chuẩn xác như văn bản gốc. Ngoài văn bản được dịch, người dịch giỏi và chuyên nghiệp rất chú ý cung cấp phần chú giải cho những câu nói thông tục, từ lóng và một số cách thể hiện không thể dịch theo nghĩa đen. Đây chính là yếu tố thể hiện bản lĩnh và tài năng của người dịch. Nó đòi hỏi người dịch không chỉ thông thạo về ngôn ngữ mà còn phải có vốn văn hóa, kiến thức sâu rộng.
+ Kiểm tra và đánh giá
Trước khi đưa bản dịch hoàn chỉnh tới tay người thuê dịch, người phiên dịch cần kiểm tra lại nhiều lần. Bạn không nên coi việc kiểm tra kỹ lưỡng như vậy là quá cầu toàn. Nó thể hiện tinh thần trách nhiệm cao của người phiên dịch. Trên thực tế, có nhiều loại sai sót như sai về ý, câu, chữ và cả chính tả. Dù bạn đã sử dụng chương trình “đánh vần và văn phạm” (spelling and grammar) trong máy tính thì cũng vẫn có những sai sót mà chỉ tự thân bạn mới có thể khắc phục.
Mặt khác, có không ít trường hợp từ cùng một văn bản gốc, những người dịch khác nhau có thể tạo ra các bản dịch có những ý, những đoạn hoàn toàn khác nhau. Đây thực sự là một “cái bẫy” lớn với người dịch. Bởi vậy, cẩn trọng và kiểm tra kỹ lưỡng là nguyên tắc hàng đầu với người làm công tác dịch viết.
Quý khách liên lạc với Công ty Dịch thuật Phiên dịch Châu Á để tư vấn về các dịch vụ biên phiên dịch tiếng Pháp, và bất kỳ ở đâu và lúc nào, chúng tôi cũng xin hân hạnh được phục vụ và Quý khách như là địa chỉ dịch thuật tin cậy và một người cộng sự trung thành nhất.
Bài viết liên quan
